Kategori: 21.Yüzyıl Or’da Neler Oluyor

“Neden bir şey yok değil de var?  Çünkü eğer bir şey yoksa, o zaman matematiğin başı dertte... İyi de, ne olmuş?  Bir takım sembollerin karışması,  tutarsızlaşması dünyanın neden umurunda olsun? Umurunda, çünkü dünya matematiğe itaat ediyor gibi duruyor.  Ama etmek zorunda değil.  Eder gibi duruyor ama etmek zorunda değil. Bildiğimiz matematiğin bir çalı olduğunu düşünün.  Birkaç kökten büyüyor ve her geçen gün dal atıyor.  Tüm bilimleri, tüm verileri de diğer bir çalı gibi düşünün.  Bu da yerçekimi, ışık, molekül zincirleri gibi bir kaç temel kökten büyüyor ve her gün yeni dallar atıyor, hatta bu yeni dallardan bazıları diğerlerine ne benziyor ne de uyuyorlar. Matematik çalısı ile bilimlerin çalısı birbirlerinin aynısı değil.  Farklı yasalara göre büyüyorlar.  Matematik çalısı, katıksız tümdengelimle büyüyor.  Veri/bilim çalısı ise deneylerle ve ölçümlerle - tümevarımla - sarsıla, atlıya büyüyor.  Bilim adamları eski dalları buduyor yeni dallar büyütüyorlar ya da aşılıyorlar.  Makaslarını bileyen, yeni veriler. 

1990’ların başlarında saçaklılık (fuzziness) Uzak Doğu’nun teknolojik ve kültürel amblemi olarak ortaya çıktı. Japonya, yüksek-teknoloji tüketim ürünleri imalatında saçaklı ihtilalin bayraktarı oldu. Japon mühendisleri bilgisayarlardan, elektrikli süpürgelere kadar yüzlerce alet edavatın ve sistemlerin makina zekâ quotient (IQ) arttırmak için saçaklı mantığı kullandılar. Japon hükümeti iki büyük araştırma laboratuarı kurdu. Her yıl birisi saçaklılık üzerine konferanslar tertip ediyorlar. İnsanlar metrolarda saçaklı mantığın ne menem bir şey olduğunu anlatan popüler bilim kitapları okuyorlar. Japon televizyonu saçaklı mühendislik belgesellerini en iyi saatte (prime-time) yayınlıyor. Japon parlamentosunda siyasiler saçaklı mantığın anlamını tartışıyorlar. Uluslararası Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, MİTİ, saçaklı ürünlerin 1990’da bir buçuk, 1991’de iki milyar dolar getirdiğini hesaplıyor. Küresel bilgisayar pazarı yaklaşık 200 milyar lira. Saçaklı Japonlar daha şimdiden bu pazarın yüzde birine hakimler. Ve yarış daha yeni sayılır.

“Mantık” denilen şeyin bir “Batılısı “bir de “Doğulu”su olduğunu öğrenseniz, dahası, Batı mantığında ısrar eden bilim adamlarının yanlış yaptıklarını öğrenseniz siz ne yapardınız, bilemiyorum. Ben bayıldım! Bayıldım, çünkü bir şey “ya doğrudur ya da doğru değildir,” “ya siyahtır ya da siyah değildir” şeklindeki Aristo mantığı oldum olası zorlama gelmiştir bana.

Doğru-yanlış, siyah-beyaz türünden kesinlik iddialarından nefret ederim. Dediğim dedik pozitivistlerden hazetmem. Gönlüm hem davalıya hem davacıya hem de her ikisinin de haklı olamayacağını söyleyen mahkeme katibine hak veren Nasrettin Hoca’dan yanadır. Hayatın böyle bir şey olduğunu düşünürüm çünkü. Ne pür beyaz vardır, ne de pür siyah. Ne tam doğru ne de tam yanlış. Kimse bütünüyle haklı ya da haksız değildir. Haklılık haksızlık, doğruluk yanlışlık, siyah beyaz derece meseleleridir. Dünyaya dair hiçbir veri yoktur ki, kesin olsun. Einstein’ın dediği gibi, “Matematik kanunları gerçeği yansıttıklları sürece kesin değildirler. Kesin olduklarında gerçeği yansıtmazlar.”

Batı zihniyetini şekillendiren, parametrelerini, doğru-yanlış cetvellerini tanzim eden, eski Yunan. Demokritos’un kainatı atomlar ve boşluktan ibaret. Eflatun’un dünyası keskin üçgenlerle dolu. Aristo’nun mantığı, siyah-beyaz kurallarla. Aristo’yu izleyen kuşaklar, aklı ve Kainatı onun mantığı ve bilimsel eğilimleri doğrultusunda algılamaya devam ediyorlar. Çağdaş bilim, matematik, mantık ve kültür, dünyanın siyah-beyaz olduğu ve bu niteliğinin sabit olduğu esası üzerine kurulu. Ağzımızdan çıkan her hüküm ya doğru ya da yanlış. Her yasa, her yönetmelik, her kural kesin. Dijital bilgisayarın 0-1 ikili sistemi , siyah-beyaz dünya anlayışının zaferi gibi. Bir şey ya öyledir, ya da değildir. Ya A, ya da A değil. Gökyüzü ya mavidir ya da mavi değildir. Hem mavi hem de mavi değil olamaz. “Doğru düşünme” sanatı ikibin yıldır Hazreti’ten soruluyor.

İyi de, sahici dünya Aristo’nun tanımladığı gibi değil/ Bir kere, hiçbir şey sabit değil, her şey her an değişiyor. İkincisi, dünya siyah-beyaz değil, gri. Kırçıl. Kesin olan hiçbir şey yok. Dünyanın atmosferini molekül molekül tanımlayabilseniz bile, atmosferi yeryüzünden ayıran kesin çizgiyi bulamıyorsunuz.

“Darwinsel Evrim”e karşı “Birlikte Evrilme”

Klasik fizik, “atomistik”ti. İkinci Aydınlanma Çağının yolunu açan kuantum fiziği, “Yeni Fizik, ise “bütüncül.” Atomcuların kainat/dünya görüşleri, herhangi bir “bütün”ün parçalarına ayrılabileceği, parçaların arasındaki ilişkilerin incelenebileceği şeklindeydi; bütüncüler, “’bütün’ün parçalarının toplamından daha büyük” olduğunu savunuyorlar. Atomcular, “bütün”ün daha iyi anlaşılabilmesi için parçalara bölünmesi gerektiğini iddia ederlerdi; bütüncüler ise oluşumların yada sistemlerin doğasını anlamak için tümüne bakılması gerektiğini söylüyorlar.

“Bütüncülük” bir fikir ya da felsefi kavram olarak “Atomculuk”un tam karşısında yer alıyor. Kadim Yunan atomculuğunun klasik fiziğin öncülerinden sayılan iki isminden birisi Leusippus, diğeri Demokritus. Leusippus ve Demokritus, “Her şey Bir’dir. Bölünmez olduğu gibi, süreklidir” şeklindeki tevhidi görüşün sahibi Parmenides’e karşı “kainat/dünya bölünemez ve yok edilemez parçacıklardan (atomlardan) oluşur” hükmünü ileri sürüyorlar. 17.Yüzyılda, klasik fiziğin atomculuğa hız verdiği yıllarda, bütüncü felsefeye Parmenides’i hatırlatır şekilde yönelen Spinoza, dünyada gözlemlediğimiz farklılıkların ve bölünmelerin aslında tek olan cevherin suretlerinden ibaret olduğunu söylüyor. Ruhani geleneklerin hemen tümünde rastlanan benzeri panteist yaklaşım, çağdaş Kuantum Alan Teorisinin de temelini teşkil ediyor.

Yirminci yüzyılın son çeyreğine ilişkin değerlendirmelerinde hakettiği yeri almadığını gözlemlediğim bir gelişme: “Yeni Fizik”in dayattığı ve insanın kendisine, dünya ve kainata bakışında radikal değişiklikler öngören “İkinci Aydınlanma Çağı.”

Bahse konu ihmalin özde sosyal bilimcilerin fizikteki gelişmeleri yeterince izlememelerinden kaynakladığını sanıyorum. Bir ikinci neden de, fiziğin düşünce dünyasını şekillendiren özelliğinin gözardı edilmesi olsa gerek. Oysa, bildiğimiz “Aydınlanma Çağını” klasik fiziğe borçluyuz. Günümüze hakim olan “mekanize” dünya görüşünü klasik fiziğe borçluyuz. Geleceğin düşünce biçimini de “Yeni Fizik”e borçlu olacağız.

Ankara Bilkent

I. “Vahiy” gönlünü boşaltana, “bilgisizlene”e gelir. Bugün size dünya düşünce gündemini teşkil eden birbirine bağlı üç gelişmeden söz etmek istiyorum.

II. Modernizm-post-modernizm - Bunlardan ilki, 1920li yıllarda başveren, günümüzde “İkinci Aydınlama Çağı” diye adlandırılagelmeye başlayan düşünce devrimi. III. İkincisi, temellerini “Yuvarlak Masa,” “Bilderberg Toplantıları” ve hareketlerinin teşkil ettiği öne sürülen “Yeni Dünya Düzeni” IV. Üçüncüsü New Age, “Yeni Dünya Düzeni” dinler, kültler “Roma Kulübü” V. Yenik devletler – turbo-kapitalizm I. Modernizm: “İkinci Aydınlanma Çağı”nı teşhis edebilmemiz için beşyüz yıl kadar geri gitmemiz, ilk “Aydınlanma Çağı”nı hatırlamamız gerekecek. Malûm olduğu üzere Birinci Aydınlanma Çağı, Aristo’yu kaynak edinen Kopernik, Kepler, Galile ve Newton’la devam eden bir dizi buluş ya da keşif sonucunda, semavi dinlerin dünya ve kâinat açıklamalarını reddeden, onlara yeni açıklamalar getiren sürecin adıdır. Birinci Aydınlanma Çağı öncesinde Kâinata ilişkin “doğrular” ya vahiy ya da usavurum yoluyla saptanırken, Isaac Newton’un 1687 basımı “Principia”sı ile birlikte “doğruların” gözlem sonucu olarak belirlenmesi ilkesi kesin olarak benimsenir, gözlem ve deney bilimsel düşüncenin olmazsa olmazları olarak yerleşir. Vahiye dayalı düşünce biçimini reddeden Newton, dünyanın çok sayıda olmakla birlikte gözlemlenebilir ve çözümlenebilir verilerden oluştuğunu söyler. Dahası, parçaların gözlemlenmeleri ve çözümlemeleri sonucunda ortaya çıkacak birkaç sade, basit ve kesin kanunun “bütün”e uygulanabileceğini, bu sade ve basit kanunların bütünü kesin olarak açıklayabileceğini savunur.

Son dönemde Türk basınında ilginç yazılar yer alıyor...

Bilimsel bulgular ve bilim, toplumsal meselelerin algılanışıyla, geleceğin siyaseten kurulmasıyla; varlık ve ahlak gibi temel soru alanlarıyla ilişkili hale getirilmekte. Bu yeni yazın dalgasının söylediğine göre bilim, özellikle Kuantum Fiziği’ndeki bulgular sonucunda artık eski bilim olmaktan çıkmış. Çünkü gerçeklik Aristo’nun sandığı gibi siyah/beyaz misali net konumların karşı karşıya gelmesini değil, siyahla beyaz arasındaki geniş gri alanı da kapsayan bir sürekliliği ifade etmekte.

Bu yeni durumun klasik örneği ışık kuramı... Çünkü geçmişte ışık ya parçaçık ya da dalga olarak düşünülmekte iken; bugün ışığın hem parçacık hem de dalga olduğunu biliyoruz... Daha doğrusu istersek onu bir parçacık olarak, istersek de dalga olarak gösterecek deneylere sahibiz. Kısacası dışımızdaki gerçeklik, biz onu nasıl görmek istiyorsak kendisini bize öyle göstermekte... Oysa dendiğine göre Aristo ve Newton gibiler herhangi bir önermeyi mutlaka ‘doğru’ veya ‘yanlış’ olarak tanımlamakta imişler; ve bu nedenle de ‘hem doğru hem yanlış’ olan gerçeklik karşısında artık bizzat ‘yanlış’ konumda kalmışlar...

“Bir mıh, bir nal kurtarır, bir nal bir at kurtarır, bir at, bir atlı kurtarır, bir atlı bir savaş kurtarır, bir savaş bir vatan kurtarır.” Kaos paradigmasını özetlemekte kullanılan bu kadim gözlemi kendime durup durup hatırlatmama vesile olan yüzlerce olaya hafta başında Prof. Ziya Selçuk’un,(1) ardından Milli Eğitim Bakanı Sayın Hüseyin Çelik’in ilkööretim müfredatının çağın bilgileri doğrultusunda yeniden ele alınacağına dair demeçleri eklenmişken, dün de Gazi Üniversitesinin kadirşinas öğretim üyesi Yakup Deliömeroğlu’nun “Schrödinger’in Kedisi” roman ikilisiyle kuantum fiziğinin düşünsel sonuçlarının kamuoyuna yayılmasını irtibatlandıran yazısını gördüm.(2) Müfredat dönüşümünün hayli zaman alacağı kuşkusuzdur, ancak kadim gözlem bir kez daha doğrulanacak gibi duruyor: “Bir mıh, bir nal kurtarır...” Hal buyken, Sayın Bakan’ın “siyah-beyaz diye birşey yok artık...” saptamasıyla özetlediği gelişmeyi bir kez daha hatırlatmak farz oldu.  

Dicle Üniversitesi, Diyarbakır

Bugün size dünya düşünce gündemini teşkil eden birbirine bağlı üç gelişmeden söz etmek istiyorum. Bunlardan ilki, 1920li yıllarda başveren, günümüzde “İkinci Aydınlama Çağı” diye adlandırılagelmeye başlayan düşünce devrimi. İkincisi, temellerini “Yuvarlak Masa,” “Bilderberg Toplantıları” ve “Roma Kulübü” hareketlerinin teşkil ettiği öne sürülen “Yeni Dünya Düzeni,” üçüncüsü “Yeni Dünya Düzeni”in muhalifleri ve kültler.

“İkinci Aydınlanma Çağı”nı teşhis edebilmemiz için beşyüz yıl kadar geri gitmemiz, ilk “Aydınlanma Çağı”nı hatırlamamız gerekecek. Malûm olduğu üzere Birinci Aydınlanma Çağı, Aristo’yu kaynak edinen Kopernik, Kepler, Galile ve Newton’la devam eden bir dizi buluş ya da keşif sonucunda, semavi dinlerin dünya ve kâinat açıklamalarını reddeden, onlara yeni açıklamalar getiren sürecin adıdır. 

Birinci Aydınlanma Çağı öncesinde Kâinata ilişkin “doğrular” ya vahiy ya da usavurum yoluyla saptanırken, Isaac Newton’un 1687 basımı “Principia”sı ile birlikte “doğruların” gözlem sonucu olarak belirlenmesi ilkesi kesin olarak benimsenir, gözlem ve deney bilimsel düşüncenin olmazsa olmazları olarak yerleşir. 

Neden, hiçbir şey yok değil de var?

Bu soruya dinin verdiği eski cevap, Allah dünyayı yarattı, onun için birşey var. Bundan sonra geri çekilme harekatı başlıyor. Allah’ın kendisi bir şey mi, hiçbir şey mi? Eğer Allah birşey ya da bir şey ise, onu kim yarattı? Buna verilecek hiç bir cevap yok ki, sizi ilk soruya geri döndürsün. X’in ne olduğunu, nereden geldiğini söylemeyeceksek, ‘dünyayı X yarattı’ da diyebiliriz. Ama Allah hiçbir şey ise, bir şeyi hiçbir şeyden nasıl yaratabilir? Ve eğer Allah hiçbir şey ise, o zaman sadece bir kurmaca, bir boşluk, bir boş küme - Allah her yerde yani hiçbir yerde. 

Yunan flozofları bu düşüncelerle oynadılar. Kuşkusuz, Yunandan önceki antik toplumlarda bu düşüncelerle oynadılar. Tüm düşünceler Allah fikrine saplanır. Allah fikrinin dışında kalan pek az cevap vardır. Bunların çoğu da kısırdır döngüdür, biz burada olduğumuza birşey var ve bir neden-sonuç zinciri birinci nedeni destekler ve birinci neden hiçbir şey olmaksızın olamaz. Soru soruyu getirir, bu defa da neden bir şey var diye sorarız, sonra da neden hiçbir şeyden birşey türeyemez?

Aytunç Altındal’ın bir saptaması var: “21.Yüzyıl karizmatik çağın bittiği, enigmatik çağın başladığı dönemdir.” Karizma kelimesi, “charism”den geliyor, inayet, mevhibe, Allah vergisi demek. İnsan sevgisinden kaynaklanan cana yakınlık, dolayısıyla muhatabı ısındıracak tutum ve davranışlar karizmatik kişiliğin nitelikleri olarak tanımlanabilir. Öte yandan “enigma” muamma demek; anlaşılmazlık, yanıltmaca. Altındal, “Evet, demokrasi askıya alınacak,” diye sürdürüyor, “İnsan hakları, eşitlik, kardeşlik, demokrasi, feminizm gibi…’çifte standartları’ bizim gibi ‘Westoxication’ hastalığına tutulmuş ülkelere kazıklıyorlar.”* “Westoxication”dan kastı da “Batı zehirlenmesi” ya da ben öyle yorumluyorum. 

“Türk milleti çalışkandır, Türk milleti zekidir”

Rahmetli Cemil Meriç’ten mealen bir cümle bu: “Bana hakikati değil, muradını ver. Olmak istediğin gibi görün, olduğun gibi değil. Çünkü, her yalan bir yaratış.” Kuantum gerçekliği ile tuhaf, şaşırtıcı hatta tekinsiz bir biçimde örtüşen bir cümle.

Kuantum varlıklarının hem dalga-benzeri hem de cisimcik benzeri suretleri olduğundan bahsetmiştik; dalga-benzeri suretlerinin uzaya, zamana ve olabilirlik alanına dağılmış, buna karşın, cisimcik-suretlerinin zamanın bir noktasında sahicilik alanında mukim olduklarından. Bir de örnek vermiştik: elli-iki kartlık bir deste. Ambalajı henüz açılmamış olduğu durumda, destenin en üstündeki kartın hangisi olduğu bilemeyiz; bu kart henüz gözlenmemiş olduğundan olabilirlik alanındadır. Elli-iki karttan herhangi birisi olabilir. Diğer bir anlatımla, destenin en üstündeki kartın dalga-benzeri sureti, elli-iki olasılık tanımlar.

Belirsiz, bulanık, ortada ve kaotik

“Kâinatta belirsiz olan, bulanık olan, ortada olan hiçbir şey yoktur. Kâinatı/dünyayı oluşturan parçacıklar, belirli fizik kurallarına göre hareket ederler. Birbirleriyle olan ilişkileri, ‘nedensellik’ çerçevesinde gelişir. Nedensellik kurallarının neler olduğunu keşfedersek bizi kâinatın/dünyanın nasıl işlediğini öğrenmekten alakoyacak hiçbir şey yoktur.”  

Birinci Aydınlama Çağınının zihniyetini özetleyen bu inanç, 1920’lerden itibaren “Yeni Fizik” olarak da bilinen Kuantum Fiziğindeki ilerlemeler sonucu sarsılmaya başlıyor. Werner Heisenberg, “Nedensellik kurallarının neler olduğunu keşfedersek bizi kâinatın/dünyanın nasıl işlediğini öğrenmekten alakoyacak hiçbir şey yoktur” diyen Isaac Newton’un yanıldığını, kuantum mekaniğinde bazı şeylerin ilkesel olarak bilinemez olduğunu matematiksel olarak kanıtlıyor.  

Belirsiz, bulanık, ortada ve kaotik (

Aslında, her şey, her zaman olduğu ve olması gerektiği gibi: belirsiz, bulanık, ortada ve kaotik. Türkiye’ye dair olup da, yüzde yüz doğru ya da yüzde yüz yanlış olduğu kanıtlanmış tek bir olgu yok. Ne kadar ince elenip sık dokunursa dokunsun, temel alınan hiçbir veri, uzun vadeli tahminleri – buna “felâket senaryoları” da dahil - doğru çıkaracak kadar sağlam değil, ve olmayacak. Çünkü, ne kâinat, ne dünya, ne de Türkiye belli kurallara göre işleyen, her olayın bir takım sebeplerin kaçınılmaz sonucu olarak tezahür ettiği, başı sonu belli olan “deterministik” sistemler.

“Kâinatta belirsiz olan, bulanık olan, ortada olan hiçbir şey yoktur” diyen Newton. Sir Isaac Newton’un 1687 basımı Principia‘sına göre, kesin bir sistem olan kâinatı/dünyayı oluşturan parçacıklar, belirli fizik kurallarına göre hareket ederler. Parçacıkların birbirleriyle olan ilişkileri, “nedensellik” çerçevesinde gelişir. Biz insanlar, nedensellik kurallarının neler olduğunu keşfedersek, kâinatın nasıl işlediğini kesin olarak öğrenebiliriz. Ve insanlığı, kâinatın nasıl işlediğini öğrenmekten alakoyacak hiçbir şey yoktur.