Kategori: Akıntının Tersine

Ağca’nın büyük bir iştiyak ve elbirliği ile “milli katil”imiz ve/veya “milli gururumuz” mertebesine yüceltiği, gündemimizi adeta bir “star” kimliği ile esir aldığı bu günlerde adının bende çağrıştırdığı bir sıfat bu “sexy.” Kelimeyi aklıma düşüren de “John Jay Kriminal Adalet Koleji” isimli Amerikan üniversitesi profesörlerinden Lydia S. Rosner’in “Rus Usulü Cürüm”(1) başlıklı kitabı. Profesör Rosner ayrıntılı ve uzun incelemeler sonucunda Amerikalıların Rus mafyasını “seksî” buldukları sonucuna varmış. Ama Amerikalılar zaten “tüm suçluları” seksî bulurlarmış! “Seksî” yani çekici, dilerseniz, Freud doğrultusunda “cinsel istek uyandıran.” Billy the Kid’den Jesse James’e kadar ne kadar ünlü mücrim varsa, Amerikalılarda - ve Amerikan basınında! - hayranlık uyandıragelmişlermiş. 

Peki, kimmiş bu adamlar? Billy the Kid dedikleri, New York doğumlu bir eşkiya, daha on iki yaşındayken annesine sataşan bir adamı öldürmüş; kumar, gasp, hırsızlık, dolandırıcılık ve bir düzine cinayet! Rosner, “1870’lerde New Mexico Bölge Valisinin af teklifini kabul etmektense, on iki kişilik bir çete kurup, soyguna devam etmeyi yeğledi” diye yazıyor. Jessie James de adını Amerikan İç Savaşında Güney taraftarı bir gerilla lideri olarak duyurmuş. Daha sonra kardeşiyle birlikte bir haydut çetesi kurup, 1873’den itibaren orta Amerika’da banka ve tren soygunlarına koyulmuşlar. Ellerinde en az yirmi kişinin kanı var. Jesse James birara yakalanmış, hapisten kaçmış tekrar bir tren soymuşlar. Missouri valisi, Jesse’nin başına yüklü bir ödül koyunca, çetesinden bir can yoldaşı adamı boş bulunduğu bir anda yakalamış, öldürmüş. Böylece hem ödül parasını almış, hem de eski suçları affedilmiş. Zamanla Jesse James üzerine bir dizi romantik efsane oluşmuş, yetmemiş, “Ballad of Jesse James” diye dillerden düşmeyen bir de türkü yakılmış! Hollywood’da Jesse James’i oynamayan ele gelir tek bir aktör kalmamış! Anlayacağınız, iç savaş ise iç savaş, politika ise politika, para ise para, bugün Ağca’da odaklanan unsurların hepsi mevcut. Sayısız Al Capone, Wilma & Louis, efendim, .... gibi Oscarlı “başyapıtları” hatırlayınca, Jesse James efendi araya bir de Papa’ya suikast girişimi gibisinden bir vukuat katsaydı nasıl da parlardı diye düşünmeden edemiyorum!  

Prof. Dr. Erdoğan Teziç’i tanır mıyım? Tanırım. Prof. İsa Eşme’yi tanır mıyım? Onu da tanırım. İsmen değil, yüzyüze görüşmüşlüğümüzden tanırım. Uzun uzun görüşmüşlüğümüzden tanırım. Teziç, Galatasaray Lisesi gibi bir gayya kuyusunda boğulmayı göze alan, diğer bir deyişle “profesör” ünvanının üstenciliğine kapılmadan lise müdürü olarak dağılmak üzere olan bir eğitim kurumunu ayağa kaldıran, ardından Galatasaray Üniversitesinin kuruculuğunu üstlenen bir idealist. Profesör Eşme, ömrünü “…sokak çocukları, eğitimsiz kişiler ve kötü alışkanlıkları kazanmış bireylerin eğitilmesi”ne adamış (1) bir eğitim neferi. “Köy Enstitüleri'nin kapanmasının bugünkü eğitim sistemini olumsuz yönde” etkilediğini söylüyor ki, hemfikir olmamak bence de mümkün değil. Mustafa Kemal’in “Milletin efendisi olan köylünün aydınlanması için beklenmemesi gerektiği” hükmünü şiar edinmiş. “Kent enstitüleri” diye adlandırdığı bir projesi var: dört üniversite mezunundan üç tanesinin işsiz, buna karşın “üniversite” kurulmasının bir “araç” olmaktan çıkıp, şu ya da bu nedenle “amaç” haline geldiği günümüzde ciddiyetle ele alınmayı, tartışılmayı hak eden bir öneri. 

Mehmet Sedes* anlatmaya devam ediyor: “Türkiye’deki sahici iktidar, 20. Yüzyıl ilk yarısına kadar İttihat Terakki, ikinci yarısında ise TİP’tir. DP’si, AP’si ancak 1980’lerde iktidara gelebildi...” Şu isimlere baktığımda tesbitin doğru olduğunu düşünüyorum: Mehmet Ali Aybar, sonra Nihat Sargın, Doğan Avcıoğlu, Hüseyin Korkmazgil, Mahmut Makal, Arif Damar, Şükran Kurdakul, Fethi Naci, Yaşar Kemal, Canan Selek, Mümtaz Soysal, Korkut Boratav, İdris Küçükömer, Demir Özlü, Erdoğan ve Merih Teziç, Demirtaş Ceyhun, Sadun Aren, Asım Bezirci, Metin Erksan, Çetin Altan, İlhan Selçuk, İlhami Soysal, Mehmet Kemal, Uğur Mumcu, Uğur Alacakaptan, Turgut Kazan ve şu anda hatırlayamadığım niceleri... Bu insanlar, ben on yedi yaşımdayken de iktidardaydılar, kırk yedi yaşımdayken de.  

Ve “iktidar”dan sadece siyasi iktidarı değil, kamuoyu önderliğini kastettiğim açıktır. Kaldı ki, buradaki her ismi sen-ben-bizim oğlan ilişkileri nedeniyle en az on ile çarpmak gerekir. Meselâ bir Aybar, bir Aybar değil onlarca kişiydi: teyzeoğlu Oktay Rıfat ve onu TDK, TRT, Sedat Simavi vb. ödüllerle onurlandıran “aydınlar jürisi.” Sonra öteki akraba Melih Cevdet Anday; sonra öteki akraba Orhan Veli, sonra Adnan Veli Kanık, sonra Simaviler vb. vb. ...bu aydınlar Lenin’in sözünü ettiği “gerçek oligarşi”ydi ve bence TİP’in evini yıkan da bu oligarşi oldu.

“Türkiye’deki sahici iktidar, 20.Yüzyıl ilk yarısına kadar İttihat Terakki, ikinci yarısında ise TİP’tir.” Bunu söyledikten sonra, sözü Mehmet Sedes’e* bırakıyoruz: “...Benim kuşağımın mektebi Türkiye İşçi Partisi’yse, Dershanesi Fikir Kulüpleri Federasyonu’dur... ‘Sosyalist’ tarihim ise 27 Mayıs’la başlar... ‘Sosyalist’ kelimesini basılı olarak gördüğüm yer, Fehmi Yazıcıoğlu’nun sahibi ve yazı işleri müdürü olduğu, ‘Yeni Yol’ isimli gazetesidir. “Ekmek, Hürriyet ve Barış” diyordu. 1960 yılının Eylül ayındaydık. Az sonra, Aralık’ta, yeni anayasayı hazırlayacak olan Kurucu Meclis toplandı ve başta Hıfzı Veldet Velidedeoğlu olmak üzere, Tarık Zafer Tunaya, Sıddık Sami Onar, İsmet Giritli ve Hüseyin Nail Kubalı’nın da dahil olduğu Komisyon işe girişti. Herkes Milli Birlik Komitesine yardım etmek üzere ayaklanmış gibiydi. Dr. Hikmet Kıvılcımlı’dan Yaşar Kemal’e, Aziz Nesin’den, Behice Boran’a kadar bugün artık sol düşüncenin temel taşları sayılan isimler 27 Mayıscılara kutlama telgrafları çekiyor, destek mesajları yolluyorlardı. Öyle görünüyordu ki, ‘hepimiz’ Atatürk devrimlerinin ilkelerinin korunmasında, uygulamasında ve geliştirilmesinde Silâhlı Kuvvetlerin yanındaydık. Bunun böyle olduğunu özellikle vurgulamak istiyorum, çünkü, sonraki yıllarda aynı isimler ’27 Mayısın demokratik sürece indirilen bir darbe’ olması nedeniyle verdiği ‘zararları’ anlatır oldular. Benzer tutum 12 Mart için de geçerlidir. Bugün artık ‘demokrasi mücahidi’ olarak adını tarihe yazdıran Abdi İpekçi, ‘...salt hukuk açısından antidemokratik gözüken olayın aslında demokratik düzenin korunabilmesi amacını güttüğü ortaya çıkacaktır’ diye yazmıştı. DİSK, ’12 Mart muhtırası işçi kesiminin devrimci kesiminde büyük ferahlık yaratmıştır. DİSK, Atatürk devrimlerini ve Anayasa ilkelerinin korunmasında, uygulanmasında, geliştirilmesinde Türk Silâhlı Kuvvetlerinin yanında olduğunu belirtmekten kıvanç duyar’ diye ilân etti. Dev-Genç, ’12 Mart muhtırasını tesbit bakımından olumlu buluyoruz. Ancak, bu parlamentodan güçlü bir hükümet çıkmaz,’ kaygısındaydı. Anayasa profesörleri Bülent Nuri Esen, Bahri Savcı onaylamışlardı. Bülent Ecevit onaylamıştı. 

İpi göğüslerken çekilmiş bir fotoğrafını gördüm; her bir kası seyriyordu, yüzü acıyla takallüs etmişti. Görüp görebileceğiniz en büyük sancıdır, diyorlar. “Glikojeni hemen tümüyle tüketmiş olan beden, derhal durmanızı haykırır. Ama durmazsınız, duramazsınız. Bu kâbustan meğer ki ipi göğüsleyesiniz, çıkış yoktur. Adaleleriniz tüterken, cesaretiniz size devam etmeyi telkin eder. Yorgunluktan kusarsınız. Koşucu olmayanların anlayabilecekleri bir eziyet değildir. Neden sabahın beşinde kalkar, yıldızların altında koşarlar? Neden kendilerini türlü sakatlıklara maruz bırakır, aylarca iyileşmeyi bekler, sonra tekrar sakatlanmak üzere pistlere dönerler? Bu ülke sıradışı olmana iyi gözle bakılan bir ülke değildir. O yiğit genç kadına, Süreyya Ayhan’a, varını yoğunu ortaya koyma cesareti veren nedir? Bunun cevabı belki Helen Keller’in “Güvenlikli yaşam denilen şey, aslında bir batıl itikattan ibarettir,” sözlerinde gizlidir. “Doğada güvenlikli yaşam diye bir şey yoktur. Hayat ya cesaretle göğüslenecek bir serüvendir ya da bir hiç.” Hellen Keller, kör, sağır ve dilsizken kitaplar yazabilecek duruma gelmiş, insanlığın yüzakı bir kadındı. Bilmesi gerekir. Güvenli yaşam, suya sabuna dokunmayan yaşam. Suya sabuna dokunmayan, kim olduğunu, neye iyi geldiğini bir ömür boyu öğrenemiyor.

Türk Musikisi Vakfı Konferansı notları Sözlerime uzmanlık alanım olmayan bir konunun profesyonellerine hitap etmenin benim için hayli zor olduğunu söyleyerek başlayayım. Ancak, meselenin başka bir yönüne temas etmek istiyorum. Size biraz müziğin psikolojisinden ve dünya görüşleri ile ilişkisinden bahsedeceğim; çünkü, öyle sanıyorum ki, Mustafa Beyin izah edegeldiği hususlar bunlarla çok yakından ilgili. Öncelikle anlamamız gereken, müziğin “dünya görüşü”nü yansıttığıdır; belli bir dönemin dünya görüşünü yansıtır müzik. Hemen bir örnekle açıklayayım; örneğin, Konya Ovası’nda güneş cura ile batar. Şöyle bir düşünün ne demek istediğimi. Cura sesinin, Konya ovasının yarattığı psikolojiyi düşünün. Aynı sesi sanayi toplumlarında bulamazsınız. Sanayi toplumlarının müziği, her zaman kırsal kesim müziğinden farklı olmuştur. Bu dünyanın her yerinde böyledir ve çok iyi bildiğiniz gibi müzik iktisadi veya siyasi tarih doğrultusunda değişim gösterir. Şimdi bu olgudan yola çıkarak, belki de yadırgayacağınız bir noktaya gelmek istiyorum.

Mustafa Kemal Atatürk, her ne demiş olursa olsunlar, “evrensel müzik” diye bir şey yoktur. Müzik vardır; “evrensel müzik” yoktur ve olamaz. “Evrensel müzik,” yeni dünya düzeninin dayattığı Bilderberg konferansları gibi bir olgudur. Yani, tarihin belirli bir noktasında, en baskıcı, en varsıl, en güçlü ülkenin dünyaya dayattığı müzik. Bu müzik, ne yatay, ne de dikey olarak evrenseldir. Yataydan kastım, dünya yüzüne yayılmış topluluklar ve onların kültürlerinin kendi müziklerinin olmasının kaçınılmazlığı. Dikeyden kastım, tarihi gelişim. Tarihi gelişim, tek ve aynı yolda ilerlemez. Yani, meğer ki dayatılsın, müziğin evrileceği “tek” ve “küresel standart”tan bahsedilemez. Onun için ben derim ki, eğer dürüst olacaksak gelin şu “evrensel müzik” iştiyakından bir fasıl vazgeçelim. Evrensel müzik diye tek bir standart yok; peki ne var? Toplumların bahis konusu süreç içindeki dünya görüşlerine uygun ve dolayısıyla popüler müzikleri var. Bakın, müzik bir “akı”dır. Tıpkı, evrenin kendisi gibi bir akı. Ve bu akı içinde elbette ki, toplumların dünya görüşünde farklılıklar oluşacaklar ve bu farklılıkların müzikle ifade edilme biçimleri değişecektir.

Meğer ki, dünyayı boşaltsınlar, akıllı ve hilekâr ABD-Britanya koalisyonunun Ortadoğu mühendisliği yürümeyecek, çünkü Yalçın Küçük’ten ödünç aldığım bir bir cümle ile özetlersem, “Yaşam fiziktir, yasaları var.”  

Küçük’ün bu hükmüne mesnet teşkil eden dünya görüşü, klasik fiziğin determinizmini esas alan ve bu bağlamda toplum mühendisliğini doğru, doğal, haklı ve hatta kaçınılmaz kılan anlayışın ürünüydü. Bu yoruma göre, evren ve dünya, belli kurallara göre işleyen, her olayın çok sayıda olmakla birlikte gözlemlenebilir ve çözümlenebilir sebeplerin kaçınılmaz sonucu olarak tezahür ettiği, başı sonu belli olan kapalı bir sistemdir. Klasik fizikte, belirsizlik, bulanıklık yoktur; bir şey ya öyledir ya da öyle değildir, ya siyah ya da beyazdır. Bu anlayışın siyaset bilimindeki tezahürü, bir zamanların SSCB’sinde, halklar şöyle dursun, Bolşevik Devriminin yüzlerce öz evlâdının başını yiyen siyah-beyaz “devrimci-karşıdevrimci” veya “komünist-kapitalist” ayırımıdır. Bu dünya görüşünün nasıl bir kıyamla sonuçlandığını biliyoruz. 

Ve bakla sonunda ağızdan çıktı: “Türkiye’de entelektüeller gerekli değildir. Çünkü son yıllarda gördüğümüz örnekleri ne yazık ki, bu topluma yarar değil, zarar getirmiştir.”(1) Korktuğum başıma geldi desem, abartmış olurum, çünkü, en yakın çağrışım, İspanya İç Savaşı’ndan. Salamanca Üniversitesini basan General Franco’nun faşist generali Milan-Asray, “Entelektüelizme ölüm!” diye haykırmış, ve eklemişti “Ve yaşasın Ölüm!” Bağımsız bir yazar ve düşünür olan rektörün üniversiteden silâh zoruyla çıkarılırken söylediği: “Kazanacaksınız ama asla insanlığı geliştirme yolunda değil!” Unanumo’nun kalp krizi geçirmiş ve bir hafta içinde ölmüş gitmiş olduğu başka bir mesele. 

Daha güncel bir çağrışım, pirimiz Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşananlar ve yaşananlardan bize düşenler. “Bize düşenler” diyorum, çünkü “anti-entelektüel” akımlar konusunda daha 1963’de yayınlanan gelmiş geçmiş en mükemmel araştırmalardan birisinde (2) “aydın düşmanlığının üzerinde yükseldiği üç sütun” olarak tanımlanan “dayatmacı dindarlık, köşe dönmecilik ve popülist politikacılık”ın ülkemize adım adım yerleşmesine hepimiz gibi ben de tanık oldum. 

Güzeldi. Durmuş Hocaoğlu’ndan, Mehmet Ali Kılıçbay’a, Ali Coşkun’dan Kemal Karpat’a, Mehmet Altan’a, Reha Çamuroğlu’ndan, Ali Bulaç’a* kadar ülkemiz entelijensiyasının renklerini aynı masa etrafında toplanmış görmek güzeldi. Tartışmalarda adabın gözetilmiş olması güzeldi. Kimsenin kimseye küsüp gitmemesi güzeldi. Abant güzeldi. Ağırlama olağanüstü özenliydi. Vakıf, katılımcılara ülkemizde az rastlanır bir imkân sunmuştu. Kendi adıma minnettarım. 

“Küreselleşme,” kültür, ekonomi ve siyaset olmak üzere üç komisyonda ele alındı. İlk günün sonunda komisyonlar kendi raporlarını düzenlediler. Aynı gece sabaha doğru bu üç rapor “Sonuç Bildirgesi” şeklinde birleştirildi, ertesi sabah komisyon üyelerinin tümünün katıldığı toplantıda yeniden tartışıldı. Basında görüldüğü şekli akşama doğru kabul edildi.