Kategori: “Avrupalı” Olmak

İsveç Modeli “Refah” (welfare) Kapitalizminin aslında Solcular değil, Muhafazakârlar için bir model olduğunu ileri sürenler, hükümlerini birden fazla olguya dayandırırlar. Bunlardan biri, ülkenin 1932’den bu yana (1990’lardaki kısacık dönem hariç) Sosyal Demokrat, SPA iktidarının yönettiği Tek-Parti devleti olmasıdır. 

1932-1946 yılları arasında iktidarda kalan karizmatik İsveç Başbakanı Per Albin Hansson, İsveç’in “istenmeyen” unsurlarının zorla kısırlaştırılması hareketini başlatan lideridir. Daha da vahimi, ülkeyi kültürel ve genetik nitelikleri mustakar (homojen) olan İsveçliler için “yuva” teşkil edebilecek bir yapılanmaya, “folkhemmet”e, dönüştürmeye yönelik hareket, İsveç işveren federasyonu ile İsveç işçi sendikalarının ortak ve sessiz mutabakatı ile gerçekleşir. Saltzjoben kasabasında formüle edildiği için “Saltzjoben Ruhu” olarak bilinen bu mutabakat sayesinde “ırkçı klişelere uymayan unsurlar”ın İsveç toplumundan ayıklanmalarını içlerine sindirebilmişler, Nazilerin revaç verdiği uygulamaları, İsveç sosyal demokratları benimsemekten kaçınmamışlardır.

3 Nisan 2006 - Uluslararası İlişkilerde Olaylar ve Yorumlar Dergisi
Erdem Güneş - Alev Alatlı Söyleşi

EG: Sayın Alev Alatlı, öncelikle dünya ve sistem üzerine saptamalarınızı ve romanlarınızı takip ettiğimizi belirtmek isterim sizinle Avrupa Birliği sürecinde Türkiye ve batı-doğu üzerine konuşmayı ve yorumlarınızı almayı istedik.

Dilersiniz öncelikle küreselleşmeyi nasıl değerlendirdiğiniz ve bu bağlamda ulus-devlet yapısının geleceği ve dış politikayı yürütme konusundaki rolünde ne gibi değişiklikler gözlemlediğiniz ve öngördüklerinizle başlayalım…

Hocam liberal bir proje olarak Avrupa Birliği’ni küreselleşme sürecinde nereye konumlandırıyorsunuz?

AA: 1870’li yıllardan itibaren sahneye koyulan küresel sermaye imparatorluğunun ya da dilerseniz “konfederasyonu”n üç “federasyonu”ndan birisi. Diğer ikisi ABD önderliğimde Kuzey ve Güney Amerikalar, üçüncüsü “Pasifik” ya da Uzak Doğu federasyonlarıdır. “Konfederasyon’un dili İngilizce, dini yeniden düzenlenecek olan tek tanrılı bir din (ki, Budizmi olduğu kadar şamanizm, Asartu gibi pagan inançları ile bezenmektedir) ve muhtemelen çok yıldızlı tek bayraktır. 

İtiraf etmeliyim ki, Şahin Alpay’ın yakıcı öfkesinden(1) olmasa, İsveç, 1987 İran-Kontra skandalından ki, bardağı taşıran son damladır, bu yana defteri dürülmüş bir ülke olarak gündemimden tümüyle düşmüştü. 

Ne, ’78 kuşağı muhaliflerine kucak açmış olması, ne Pamuk’u malûm ödülle onurlandırması, ne de Banu Avar’ın TRT’deki programı, tutumumda bir değişiklik yaratabildiydi. Umursamazlık kalkanımı delen, Alpay’ın öfkesinin uyandırdığı haset! Doğrusu, İsveç’in kendisini her koşulda savunabilecek, Türkiye’nin önde gelen gazetelerinden birisinde sütun sahibi, ünlü bir aydın yetiştirmiş olmasını çok ama çok kıskandım! Darısı başımıza da diyeceğim ama hangi İsveçli (ya da Batılı!) tanınmış bir sütun yazarı kalkar da Türkiye’yi eleştiren bir televizyon programını “…benim dokuz yıl süreyle içinde yaşadığım ve yakından tanımak fırsatını bulduğum Türkiye’ye hiç ama hiç benzemiyordu” gibisinden, mükemmelen öznel bir değerlendirmeyle topa tutabilir? 

“Dışişleri Bakanı Abdullah Gül’ün AB konusunda Türkiye’nin üzerine düşeni yaptığını anlattığı toplantıda ISO Başkanı Tanıl Küçük, tren faciasına gönderme yaparak, ‘Avrupalı olmak insan hayatına değer vermeyi gerektirir’ diye konuştu,” diyor, haber.(1) Telmihi? Telmihi, “Avrupalı” olmayanın insan hayatına değer vermediği hükmü ki, insanoğlunun en temel içgüdüsünün, “yaşayakalmak” içgüdüsünün, Avrupa’ya özgü bir haslet olduğu imasıdır.Özgün bir iddia da değildir. 1853’de Hindistan’ı sömürgeleştiren İngiltere’ye “Hintliler öldürülmeye alışıktır” diye arka çıkan Karl Marks’tan önce ve sonra da benzer hükümler vardır. Vardır da, gerçeği yansıtırlar mı?

Eurovision şarkı yarışmasında Türkiye’nin kendilerini muhatap almak zorunda kalmasından dolayı pek bir “sevindirik” olan Güney Kıbrıs sunucusunun “Hello, Constantinople!” demesi var. Korhan Abay’ın uyarılarına rağmen ve ısrarla, “Hello, Constantinople!” Kaba, arsız bir “intikam” biçimidir yaraya tuz basmak ama böyle. Zülfü Livaneli’nin, Mikis Theodorakis’in “Türklerle birlikte yaşamaya hayır!” kampanyasına katılmasına şaşırması var. Özdemir İnce’nin “Ritsos da böyle yapardı,” itirafı var. Örnekler çoğaltılabilir arşa kadar. Bir de hatırlatma: bahse konu şahıslar, politikacı değil, asker değil, “sanatçı!” Müzik ruhun gıdası, evrensel kardeşliğin en temel aracı; şairler, yeryüzünün en insancıl insanları. TRT sunucusunun, Bükreş televizyonuna “Hello, Eflak!” diye seslenmesini düşünebiliyor musunuz? Ya da, Viyana’yı, “Hello, Nemçe!” diye selâmlamasını?

Çocuk değil artık, kocaman adam! “Aşıktım ona, hem de körkütük, sırılsıklam. Divaneydim, gözüm başkasını görmezdi,” diyor.(1) Kapısına gider, gözünü diker, hayran hayran süzermiş ama O varlığının farkında bile değilmiş. Dahası, “her davranışıyla onlardan biri olmadığını hissettirir”miş!

Zavallı, yavrucak! Kör değil, topal değil, pekalâ da yüzüne bakılır bir adam bu Can Dündar ama aşkı öyle kör etmiş ki gözünü, hezeyanı insana yeis veriyor: “Kimdim ki zaten ben; kapısını koruyan alelâde biri. Kara kuru bir hudut neferi!” diye başlıyor, “Fukaraydım, dökülüyordu üstüm başım. Bıyıklı, pasaklıydım. Kalabalıktım, kabaydım... Yerlere tükürüyordum, o pis kokoreci keyifle yiyordum. Cahildim, işkenceciydim...”